Wypadek w pracy może spotkać każdego, bez względu na wykonywany zawód czy doświadczenie. W takiej sytuacji ważne jest, by działać szybko, znać odpowiednie kroki i być świadomym swoich uprawnień.
Poniższy przewodnik pokazuje dokładnie, co zrobić po wypadku, jakie są zadania pracodawcy i pracownika, jak przebiega cała procedura oraz z jakich świadczeń możesz skorzystać. Dobrze wiedzieć, jak poradzić sobie z formalnościami, aby skutecznie uzyskać pomoc.
Jeśli nie jesteś pewien, jak postępować, najlepiej skonsultować się ze specjalistą. Kancelaria Optimalsolicitors pomoże uzyskać odszkodowanie za wypadek przy pracy.
Co to jest wypadek w pracy według przepisów?
Prawo dokładnie określa, czym jest wypadek przy pracy. Chodzi o nagłe zdarzenie spowodowane czynnikiem z zewnątrz, które prowadzi do urazu lub śmierci i wydarzyło się w związku z wykonywaniem pracy.
Mamy tu cztery warunki: nagłość zdarzenia, zewnętrzna przyczyna, związek z wykonywaną pracą i skutek w postaci urazu lub śmierci.
“Nagły” oznacza, że wypadek wydarzył się nieoczekiwanie, w krótkim czasie. Powodem musi być czynnik spoza organizmu pracownika (jak np. poślizgnięcie się, uderzenie przez maszynę czy upadek przedmiotu).
Zdarzenie musi mieć powiązanie z obowiązkami służbowymi, niekoniecznie wykonanymi na terenie firmy. Jeżeli któryś z tych elementów nie występuje, zdarzenie nie będzie traktowane jako wypadek przy pracy.
Jakiego typu przypadki uznaje się za wypadek w pracy?
Według prawa, do wypadków przy pracy zaliczają się sytuacje, które wydarzyły się podczas wykonywania codziennych obowiązków, w trakcie realizacji poleceń przełożonych czy w czasie pracy na wyjeździe służbowym.
Nawet jeśli pracownik pomagał komuś nie mając takiego polecenia, wypadek będzie uznany, jeśli działał na korzyść firmy. Dotyczy to również zdarzeń w trakcie dojazdu w celu realizacji zadań służbowych, a także obecności na szkoleniach lub podczas działalności związkowej czy szkolenia z samoobrony.
Jakie są rodzaje wypadków przy pracy?
Polskie przepisy mówią o trzech głównych rodzajach wypadków:
- Wypadek śmiertelny – jeśli pracownik zmarł w wyniku wypadku (nie później niż w ciągu 6 miesięcy).
- Wypadek ciężki – prowadzi do poważnego uszkodzenia zdrowia, np. utraty zmysłów, zdolności do pracy, ciężkiej choroby czy trwałych obrażeń.
- Wypadek zbiorowy – zdarzenie, w którym ucierpiało co najmniej dwóch pracowników.
Każdy z nich wymaga natychmiastowego zgłoszenia do Państwowej Inspekcji Pracy oraz prokuratury.
Kiedy zdarzenia NIE uznaje się za wypadek w pracy?
Nie każdy uraz podczas pracy jest od razu traktowany jako wypadek przy pracy. Jeśli brakuje jednego z czterech głównych warunków, zdarzenie nie będzie uznane za wypadek przy pracy.
Przykładem są: nagłe pogorszenie stanu zdrowia z powodu choroby (np. zawał, udar, padaczka), jeśli nie wystąpił wpływ zewnętrzny, albo wypadek podczas nieobecności pracownika w pracy z powodów innych niż wykonywanie obowiązków, np. w przypadku nietrzeźwości czy niezgłoszenia się do pracy.
Jakie obowiązki mają pracodawca i pracownik po wypadku?
Każda strona – pracodawca i pracownik – ma określone zadania po wypadku, aby udzielić pomocy i zabezpieczyć miejsce zdarzenia. Liczy się szybkie działanie, bo to ważne dla zdrowia poszkodowanego i dla dalszego postępowania.
Pracodawca odpowiada za bezpieczeństwo, udzielenie pierwszej pomocy, informowanie urzędów i prowadzenie dokumentacji. Pracownik, jeśli to możliwe, powinien od razu powiedzieć swojemu przełożonemu o wypadku i współpracować podczas wyjaśniania sprawy. Świadkowie powinni niezwłocznie poinformować przełożonego i w razie potrzeby złożyć oświadczenia.
Co musi zrobić pracodawca po wypadku?
Po zgłoszeniu wypadku, najważniejsze kroki pracodawcy to:
- Zapewnić pierwszą pomoc – wezwać pogotowie, udzielić pomocy, odciąć prąd, wyłączyć maszyny itp.
- Ograniczyć zagrożenie, zabezpieczyć miejsce wypadku, uniemożliwić dostęp osobom postronnym.
- Nie ruszać urządzeń czy przedmiotów związanych ze zdarzeniem.
- W przypadku wypadku ciężkiego, śmiertelnego lub zbiorowego – niezwłocznie poinformować PIP i prokuraturę.
- Powołać zespół powypadkowy (najczęściej dwuosobowy) i pokryć koszty jego działania.
- Przechowywać protokół powypadkowy przez 10 lat, prowadzić rejestr wypadków, przygotować kartę statystyczną dla GUS i wdrożyć działania zapobiegające podobnym zdarzeniom w przyszłości.
Jakie ma zadania poszkodowany pracownik?
- Najszybciej jak można zgłosić wypadek pracodawcy lub przełożonemu – opisać co się stało, gdzie i kiedy.
- Współpracować z zespołem powypadkowym – udzielać informacji, umożliwić wyjaśnienia, przekazać dokumentację medyczną.
- Jeśli są nieścisłości w protokole, ma prawo zgłosić swoje zastrzeżenia jeszcze przed jego zatwierdzeniem.
Jeśli poszkodowany nie może zgłosić wypadku, obowiązek przechodzi na świadków.
Jak zabezpieczyć miejsce wypadku?
Miejsce gdzie doszło do wypadku musi być od razu zabezpieczone. Chodzi o to, by:
- Uniemożliwić dostęp osobom postronnym.
- Zahamować pracę maszyn i urządzeń związanych ze zdarzeniem.
- Nie przesuwać urządzeń lub przedmiotów, które miały wpływ na wypadek.
Wznowienie pracy lub użytkowanie maszyn z miejsca wypadku następuje dopiero po zgodzie odpowiednich osób lub urzędów, np. po uzyskaniu pozwolenia od inspektora pracy czy prokuratora.
Jak wygląda procedura po wypadku – krok po kroku?
Po każdym wypadku trzeba wykonać kilka obowiązkowych czynności, które prowadzą do wyjaśnienia okoliczności oraz uprawniają do świadczeń.
- Zgłoszenie wypadku przełożonemu lub pracodawcy przez poszkodowanego (lub świadków).
- Powołanie przez pracodawcę zespołu powypadkowego.
- Zabezpieczenie miejsca zdarzenia.
- Zebranie dokumentów: wyjaśnienia poszkodowanego i świadków, szkice, fotografie, opinie specjalistów, dokumentacja medyczna.
- Oględziny miejsca wypadku i wywiady z osobami biorącymi udział w zdarzeniu.
- Analiza przyczyn przez zespół powypadkowy (czynniki techniczne, organizacyjne, ludzkie).
- Sporządzenie protokołu powypadkowego (maksymalnie 14 dni od zgłoszenia wypadku).
- Zapoznanie poszkodowanego z treścią protokołu oraz zgłoszenie ewentualnych uwag.
- Zatwierdzenie protokołu przez pracodawcę (w ciągu 5 dni).
- Zgłoszenie do ZUS oraz urzędów (PIP, prokuratura jeśli trzeba).
| Etap | Odpowiedzialność | Termin |
| Zgłoszenie wypadku | Pracownik / Świadek | Od razu |
| Powołanie zespołu | Pracodawca | Niezwłocznie |
| Sporządzenie protokołu | Zespół powypadkowy | 14 dni |
| Zatwierdzenie protokołu | Pracodawca | 5 dni |
| Zgłoszenie do ZUS | Pracodawca | Po zatwierdzeniu protokołu |
Jakie świadczenia przysługują osobom poszkodowanym?
Poszkodowani mają prawo do pomocy finansowej i wsparcia po wypadku przy pracy. Najważniejsze formy świadczeń:
- Jednorazowe odszkodowanie – za trwały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu, ustalane przez lekarza orzecznika na podstawie dokumentacji medycznej.
- Zasiłek chorobowy – wypłacany przez ZUS w wysokości 100% wynagrodzenia w czasie niezdolności do pracy z powodu wypadku.
- Świadczenie rehabilitacyjne – jeśli po wykorzystaniu zasiłku pracownik dalej się leczy, a rokowania są dobre.
- Renta z tytułu niezdolności do pracy – jeśli utracono zdolność do wykonywania pracy.
- Renta rodzinna – dla rodziny, gdy pracownik zmarł w wyniku wypadku.
- Zasiłek wyrównawczy – w razie podjęcia pracy za mniejsze wynagrodzenie po wypadku.
- Dodatek pielęgnacyjny – jeśli całkowita niezdolność do pracy łączy się z niemożnością samodzielnej egzystencji.
- Pokrycie kosztów leczenia dentystycznego, szczepień ochronnych, sprzętu ortopedycznego.
Wszystkie te świadczenia wypłaca ZUS na podstawie przekazanej dokumentacji przez pracodawcę.
Kto jeszcze ponosi odpowiedzialność i o co można dodatkowo wnioskować?
Oprócz świadczeń z ZUS, można domagać się:
- Zadośćuczynienia za ból, cierpienie czy trwałe oszpecenie – żąda się go w sądzie od pracodawcy, jeśli to on ponosi winę.
- Odszkodowania uzupełniającego – jeśli świadczenia z ZUS nie pokrywają wszystkich strat (np. kosztów leczenia prywatnego, dojazdów, adaptacji mieszkania).
- Renty uzupełniającej – gdy świadczenia z ZUS nie starczają na utracone zarobki z powodu wypadku.
Jak wygląda odwołanie, jeśli protokół powypadkowy zawiera błędy?
Poszkodowany jeszcze przed zatwierdzeniem protokołu powinien zgłosić na piśmie swoje zastrzeżenia i dokładnie opisać, które fragmenty uważa za nieprawdziwe. Zespół powypadkowy musi wtedy raz jeszcze rozpatrzyć sprawę i przygotować poprawiony protokół.
Jeśli jednak mimo wszystko nie zostaną uwzględnione zastrzeżenia, poszkodowany może zwrócić się do sądu z wnioskiem o sprostowanie protokołu na podstawie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego.
Wypadki w innych sytuacjach – co trzeba wiedzieć?
Nie każda sytuacja jest oczywista. Obecnie coraz częściej pracujemy zdalnie lub na innych zasadach niż umowa o pracę. Sprawdź, kiedy i jak uznaje się wypadki w nietypowych warunkach:
- Praca zdalna: Jeśli do nagłego zdarzenia dojdzie w trakcie obowiązków służbowych w domu czy gdzie indziej poza biurem, można starać się o odszkodowanie jak za wypadek przy pracy – pod warunkiem udowodnienia związku z wykonywaną pracą. Pracownik powinien natychmiast zgłosić zdarzenie oraz zabezpieczyć miejsce wypadku, w miarę możliwości zrobić zdjęcia i opisać okoliczności.
- Umowa zlecenie, praca tymczasowa: Osoby pracujące na umowie zlecenie i pracownicy tymczasowi objęci są ubezpieczeniem wypadkowym w ZUS, jeśli umowa stanowi ich jedyny tytuł do ubezpieczenia. Protokół powypadkowy zastępuje wtedy tzw. kartę wypadku. Do przyznania świadczeń obowiązują takie same warunki jak dla etatowych pracowników.
- Przedsiębiorcy i samozatrudnieni: Jeśli opłacają składkę na dobrowolne ubezpieczenie wypadkowe w ZUS i dojdzie do wypadku podczas wykonywania działalności, po ustaleniu przyczyn przez ZUS przysługuje im prawo do stosownych świadczeń.
- Rzadkie wypadki (np. zatrucie pokarmowe, ukąszenie przez kleszcza): Jeśli zdarzenie było nagłe, spowodowane czynnikiem z zewnątrz i związane z pracą (np. zatrucie obiadem z kantyny firmowej, ukąszenie podczas pracy w terenie), można starać się o uznanie wypadku i odszkodowanie.
Tabela: Przykłady nietypowych wypadków i uznania przez ZUS
| Sytuacja | Czy może być uznana za wypadek przy pracy? |
| Zatrucie posiłkiem z firmowej stołówki | Tak, jeśli posiłek zapewnił pracodawca lub była to stołówka zakładowa |
| Ukąszenie przez kleszcza podczas pracy w terenie | Tak, jeśli miejsce i czas mają związek z obowiązkami służbowymi |
| Upadek na schodach w czasie przerwy śniadaniowej w pracy | Tak, jeśli przerwa jest wliczana do czasu pracy i jest na terenie firmy |
| Wypadek podczas przerwy obiadowej poza zakładem | Zazwyczaj nie, bo brak powiązania z pracą lub dyspozycją pracodawcy |
Jakie kary mogą czekać pracodawcę za nieprawidłowości po wypadku?
Pracodawca ponosi konsekwencje, jeśli nie wywiąże się z obowiązków związanych z bezpieczeństwem lub zgłaszaniem wypadku:
- Odpowiedzialność karna: Nawet do 3 lat więzienia za złamanie przepisów BHP jeśli skutki były poważne (śmierć, ciężki uszczerbek).
- Odpowiedzialność cywilna: Pracownik (rodzina) może domagać się w sądzie dodatkowego zadośćuczynienia lub odszkodowania.
- Kary administracyjne: Grzywny od inspektora pracy za brak zgłoszenia wypadku lub za naruszenia procedury powypadkowej.
- Skutki dla firmy: Brak zgłoszenia wypadku oznacza ryzyko, że pracownik nie otrzyma świadczeń, a urząd może nałożyć dodatkowe obowiązki na firmę.
- Problemy wizerunkowe i utrata zaufania wśród załogi, jeśli firma bagatelizuje sprawę wypadku.
Najczęściej zadawane pytania po wypadku w pracy
Kto płaci za wszystkie czynności po wypadku?
Koszty postępowania powypadkowego zawsze ponosi pracodawca. Obejmuje to dokumentację, analizy specjalistów, oględziny miejsca, koszty dojazdu zespołu itp.
Czy można zgłosić wypadek po czasie?
Tak, choć przepisy nakazują zgłoszenie niezwłocznie, da się to zrobić również później, choć jest to trudniejsze, bo mogą pojawić się problemy z zebraniem dowodów lub zeznań. Opóźnienie trzeba dokładnie wyjaśnić.
Kiedy ZUS odmawia wypłaty odszkodowania?
Najczęściej wtedy, gdy zdarzenie nie spełnia warunków wypadku przy pracy, gdy pracownik sam rażąco naruszył zasady bezpieczeństwa, był nietrzeźwy lub nie przedłoży wymaganych dokumentów.
Czy zatrucie pokarmowe lub wypadek w czasie przerwy to wypadek przy pracy?
Często tak, jeśli przerwa jest wliczana do czasu pracy, posiłek dostarczył pracodawca i spełnione są inne warunki. Jeśli przerwa była poza firmą i poza zakresem obowiązków – raczej nie.
Skrót najważniejszych kroków i zalecenia po wypadku w pracy
- Niezwłocznie zgłoś wypadek swojemu przełożonemu.
- Współpracuj z zespołem powypadkowym i udzielaj wszelkich informacji.
- Dokładnie czytaj protokół powypadkowy, zgłoś każdy błąd lub zastrzeżenia.
- Pilnuj, by wszystkie dokumenty trafiły do ZUS – to warunek uzyskania świadczeń.
- Pamiętaj, że w przypadku spornej sytuacji lub zaniedbań ze strony pracodawcy, można skierować sprawę do sądu albo skorzystać z pomocy prawnika.
Znajomość swoich uprawnień i obowiązków pomaga przejść całą procedurę sprawniej i daje większe szanse na skuteczne uzyskanie wsparcia po wypadku przy pracy. Bezpieczeństwo pracy powinno być priorytetem zarówno dla osób zatrudnionych, jak i pracodawców.
materiały partnera (wp)12